En eski el sanatlarından biri olan halıcılığın kökeni milattan önceki yüzyıllara kadar uzanmaktadır. Geçmişte halılar, doğal elyaflardan el dokuması ile üretilmekteydi. Günümüzde ise el dokuması halı üretiminin zahmetli ve maliyetli oluşu, gelişen elyaf teknolojisi ve farklılaşan ihtiyaçlar doğrultusunda halı üretimi ağırlıklı olarak sentetetik elyaflardan makinede dokunması ile gerçekleşmektedir.
Elyaf(iplik) halının temel malzemesidir. Halı yapımında kullanılan elyafın türü halının kalitesini belirleyen en önemli özelliklerin başında gelir. Eskiden halı üretiminde sadece doğal elyaflar kullanılırken, günümüzde gelişen elyaf teknolojisi ile birlikte sentetik elyafların halı üretiminde yoğun bir şekilde kullanıldığı görülmektedir.
Bu yazımızda elyaf türleri, özellikleri, artı ve eksi yönleri ile genel kullanım alanları üzerinde durulacaktır. Halıların üretiminde kullanılan elyaflar, doğal ve sentetik olmak üzere temel olarak ikiye ayrılırlar.
Halı yapımında kullanılan birçok doğal elyaf türü olmasına karşın günümüzde ipek, yün, pamuk, bambu en yaygın kullanılan doğal elyaf türleridir. Doğal elyaf üretiminin kısıtlı ve zahmetli olması nedeni ile fiyatları sentetik elyaflara göre daha yüksektir. Doğal elyaflar, kök boya gibi doğal boya malzemeleri ile kazandıkları renkleri çok uzun süre koruyabilirler.
Doğada bulunan en ince elyaf olmasına rağmen oldukça sağlamdır. Sürtünme ve aşınma dayanımı yüksektir. İpek üretiminin zor ve kısıtlı olması, ipek elyafın son derece değerli olmasına neden olur. İşlemesi de kolay olmayan ipek elyafların el işçiliği ile özel tezgahlarda dokuması uzun zaman aldığı için ipek halıların fiyatları çok yüksektir.
Halılardaki kalite ve işçilik yoğunluğunun ana göstergelerinden biri düğüm sayısıdır. Düğüm sayısı arttıkça halıya işlenen motif ve desenlerin görüntü netliği artar. Bu artışa paralel olarak kullanılan elyaf miktarı ve işçilik süresi uzar. Yün elyafın sahip olduğu nitelikli özellikleri halıya kazandırmak için ipek elyafların yün ile birlikte kullanımına da rastlanmaktadır.
İpek halılar çok değerli ve özel halılar olduğu için yoğun kullanım olduğu yerlerde tercih edilmemektedir. İpek halılar genellikle kullanım yoğunluğu fazla olmayan salon veya duvar halısı olarak kullanılmaktadır.
Uzun kullanım ömrüne sahip yün halılar doğal ve yumuşak bir dokuya sahiptirler. Yüksek boya tutma kapasitesi sayesinde uzun yıllar renk kaybı yaşamadan canlılığını koruyabilirler. Hava ve nem geçişlerine izin veren yün halılar, bulunduğu mekanlarda dengeli ve sağlıklı bir ortam sunarlar. Ortamdaki nem oranı yükseldiğinde nemi emer, nem oranı düştüğünde ise hapsetttiği nemi ortama geri verir. Böylece ortamın nem ve ısı dengesine katkı sağlamış olurlar. Ayrıca ısı ve ses yalıtımı bakımından da oldukça iyi performans sergilerler.
Doğal yapısı gereği antistatik özelliğe sahip olan yün halılar, statik elektriğin vücutta oluşturduğu olumsuz etkilere de neden olmazlar. Birçok sentetik elyafın aksine, yün elyaf kolay kolay alev almaz. Tutuşturulması ve yakılması zordur.
Doğal ve nitelikli bir elyaf olan yün, ipekten sonra en pahalı elyaf türü olarak bilinir. El dokuması halılarda kullanıldığı gibi, makine dokuması halılarda da kullanılmaktadır. Yün, ipek gibi doğal elyaflar ile birlikte kullanıldığı gibi sentetik elyaflar ile de kullanılmaktadır .
Doğal bir elyaftan üretilen bambu halılar genellikle makinede dokunurlar. Doğal bir parlaklığa sahip olan bambu halılar, ipek halılara çok benzer bir doku ve görünüme sahiptirler. Boya emme gücü yüksek olan bambu elyaflar sahip oldukları canlı ve doygun renkleri, güneş ışığına karşı uzun süre koruyabilirler.
Bambu halılar lekelenmeye karşı direncinin düşük ve temizliğinin zor olmasına karşın doğal antibakteriyel özelliği sahiptir. Elyaf türleri arasında sadece bambu doğal olarak antibakteriyeldir.
Bambu halı fiyatları sentetik elyaftan üretilen halılar göre daha pahalıdır. El dokuma halı çeşitlerine göre daha uygun, akrilik gibi makine halılarına göre daha pahalıdır. Salon, oturma odası, yatak odası, bebek odası ve çocuk odası kullanımı için idealdir. Kullanım yoğunluğu ve lekelenme ihtimali fazla olan mutfak gibi alanlar için tavsiye edilmemektedir.
Yumuşaklığı sebebiyle tercih edilen pamuk halılar, çoğunlukla makinelerde dokunurlar ve uzun kullanım ömrüne sahiptirler. Makinede yıkanabilmesi sebebiyle kullanıcıya büyük kolaylık sağlarlar. Doğal yapıları sebebi ile alerjiye neden olmazlar.
Yumuşak olan pamuk elyaflar, yatmaya ve lekelere karşı dayanıklı değildirler. Pamuk elyaftan üretilen halılar, diğer halılara göre daha uygun bir aralıkta yer aldığı için evlerde sıklıkla tercih edilirler. Yıkanabilirliği nedeniyle pamuklu halılar, özellikle bebek odalarında, banyo ve mutfaklarda tercih edilirler.
Günümüzde kullanılan halıların büyük bir çoğunluğu sentetik elyaflardan üretilmektedir. Sentetik elyaflar doğal elyaflara göre daha ekonomiktir. Polyamid, polipropilen, polyester ve akrilik olmak üzere 4 temel sentetik elyaf çeşidi bulunmaktadır.
Bu dört çeşit sentetik elyafların birbirleriyle veya pamuk, yün, viskon(yarı-sentetik) ile harmanlanması sonucu alternatif elyaf çeşitleri ortaya çıkmaktadır.
Yıpranmaya karşı dayanıklı olmaları, esnek yapıları ve canlı renkleri, polyamidi günümüzün en popüler elyaf çeşitlerinden biri yapmaktadır. Dayanıklı ve uzun ömürlü olmasının yanı sıra tüylenme, aşınma ve güvelenmeye karşı dayanıklıdır.
Sahip olduğu üstün özelliklerinin yanında polyamid halılar uygun fiyatları ile dikkat çekerler. Sentetik elyaflar arasında görünümünü en iyi koruyan ve leke tutmazlık konusunda en başarılı elyaf çeşidi olan polyamid elyaftan üretilen halıların temizliği ve bakımı oldukça kolaydır. Bu yüzden çoğunlukla yoğun trafiğe sahip ticari alanlada kullanılırlar.
Kolay temizlenebilen bir elyaf olan polipropilen, yağ bazlı lekelenmelere karşı direnci polyamide göre daha zayıftır. Boyanmaya karşı dirençli olması nedeniyle diğer sentetik elyaftan üretilen halılara nazaran daha mat renklere sahiptir. Ancak renkleri sert koşullarda dahi kolay kolay solmaz.
Polipropilen elyaf, diğer üç elyaf çeşidine kıyasla daha ucuzdur. Nem ve küfe dayanıklılığı nedeniyle hem iç hem de dış mekanlarda kullanılabilmektedir. Polipropilen iplik, dış mekan spor zeminlerinde kullanılan sentetik çimlerde, ev ve kreşlerde bulunan oyun odalarında kullanılmaktadır. Antialerjik özelliğe sahip polipropilen elyaftan imal edilen halılar, toz ve tüy vermemesi nedeni ile antialerjik yapıya sahiptir. Genellikle bebek ve çocuk odalarında tercih edilirler.
Olağanüstü yumuşak dokuları, mükemmel renk berraklığına sahip olan polyester halıların, temizliği kolaydır. Su bazlı lekelere karşı dirençli iken yağ bazlı lekelerdeki direnci polyamide göre daha zayıftır. Polyester halılar lekelenmeye, solmaya ve ezilmeye karşı dirençlidir.
Polyamid elyaftan daha ucuz olan polyester çok çekici bir halı tasarımlarına imkan tanır. Polyester halılar ağırlık bakımından karşılaştırıldığında genelde naylondan daha ağırdırlar. Polyester fazla esnek olmayan bir elyaftır, ıslandığı zaman sertliği bozulmaz. Polyesterin rutubeti emme oranı diğer elyaf çeşitlerine göre çok daha düşüktür. Bu nedenle dış mekanlardaki halılarda rahatlıkla tercih edilebilirler.
Akrilik elyaflar yün benzeri niteliklere sahip olması nedeniyle halılarda yaygın olarak kullanılırlar. Neme ve küfe dirençli olan akrilik elyaflı halılar, bu açıdan yüne göre daha avantajlıdır. Akrilik elyaf halı, ezilmeye ve lekelere karşı daha çok direnç gösterir ve güneş ışığında solmazlar.
Renklendirmeye izin veren yapısı, yün elyafa benzer dokusu, düşük maliyeti nedeniyle akrilik elyaf halı üretiminde yoğun olarak kullanılmaktadır. Akrilik elyafın leke tutmazlık konusunda performansı diğer sentetik elyaf çeşitlerine göre daha düşüktür. Salon ve misafir odaları için iyi bir tercih olabilirler.
Evlerimizin ve kültürümüzün ayrılmaz bir parçası olan halıların temizliği ve bakımı nasıl yapılmalıdır? Halı temizliği ve bakımında öncelik tozların ve kirlerin hav diplerine yerleşmesini...
Bu yazımızda kaliteli halı yıkama hizmeti alabilmeniz için halı yıkmama firması seçerken nelere dikkat edilmesi gerektiğini sizler için kaleme aldık. Halı yıkama firması seçerken dikkat edilmesi...